นางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ได้รับรายงานจากคณะผู้แทนไทย ประกอบด้วย นายฉัตรชัย บางชวด เลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) พลตำรวจเอก ไกรบุญ ทรวดทรง รอง.ผบ.สำนักงานตำรวจแห่งชาติ และผู้แทนสถานเอกอัครราชทูตไทย ณ กรุงปักกิ่ง ที่เดินทางไปส่งชาวอุยกูร์กลับไปพบครอบครัวในช่วง 2 วันที่ผ่านมา
คณะชุดนี้รายงานว่า ได้อยู่สังเกตการณ์และตรวจสอบชาวอุยกูร์ที่ถูกส่งกลับสู่แผ่นดินแม่ในรอบ 11 ปี ที่เรียกว่า "11 Year Mission possible" โดยเมื่อชาวอุยกูร์เดินทางถึงเมือง “คาซือ” หรือ เมืองคัชการ์ มณฑลซินเจียง ซึ่งเป็นเมืองที่ใกล้กับบ้านเกิดของชาวอุยกูร์กลุ่มดังกล่าวมากที่สุด ได้รับการตรวจสุขภาพ รัฐบาลจีนได้จัดยานพาหนะเพื่อส่งกลับไปตามบ้านเกิด ที่กระจายในหลายเมืองของมณฑลดังกล่าว
เวลา 14:00 น. เมื่อวานนี้ (28 ก.พ. 68) เลขาธิการ สมช. พร้อมคณะ ไปสังเกตการณ์การที่ อ.เจียซือ ซึ่งห่างจากเมือง “คาซือ“ ประมาณ 140 กม. ชาวอุยกูร์ที่ผ่านการตรวจสุขภาพเรียบร้อยแล้ว เดินทางถึงบ้านเกิดด้วยความปลอดภัย พวกเขาแสดงความดีใจที่ได้กลับมาพบครอบครัว บางคนเป็นครั้งแรกที่ได้พบกับหลานๆ สมาชิกใหม่ของครอบครัว ซึ่งบางคนสามารถพูดภาษาไทยได้บ้างก็ได้กล่าวขอบคุณรัฐบาลไทยที่ดูแลตลอดระยะเวลา 10 ปีที่ผ่านมา
ต่อมา เวลาประมาณ 15.00 น. คณะผู้แทนไทยไปตรวจเยี่ยมชาวอุยกูร์ที่ยังต้องอยู่ภายใต้การดูแลของทีมแพทย์ในโรงพยาบาลประจำ อ.เจียซือ ในเมือง “คาซือ” พวกเขาได้ฝากความระลึกถึงและขอบคุณผู้แทนจากสำนักจุฬาราชมนตรี ที่เข้ามาเยี่ยม และร่วมประกอบพิธีทางศาสนา รวมทั้งเลี้ยงอาหารฮาลาลในระหว่างที่อยู่ในห้องกักของ สตม.
เลขาฯ สมช. ยืนยัน ว่าการพิจารณาการส่งกลับ ประเทศไทยได้พิจารณาในทุกมิติ โดยไทยพยายามเจรจากับรัฐบาลจีนมาตลอดระยะเวลา 10 ปี เพื่อกำหนดเงื่อนไขให้จีนรับรองความปลอดภัยของการส่งกลับชาวอุยกูร์กลุ่มดังกล่าว และต้องอนุญาตให้คณะผู้แทนไทยสามารถเดินทางไปตรวจเยี่ยมภายหลังจากการส่งกลับได้ แต่ไม่ได้รับการตอบรับ จนมาในปัจจุบันที่รัฐบาลจีนมีหนังสือรับรองอย่างเป็นทางการ และการพบหารือในห้วงการเดินทางเยือนจีนอย่างเป็นทางการของ นายกฯ ครั้งล่าสุด ทางการจีนได้ยืนยันในหลักการรับรองความปลอดภัยด้วยอีกครั้ง
นอกจากนี้ เมื่อเทศกาลตรุษจีนที่ผ่านมา รัฐบาลจีนได้จัดการแสดงวัฒนธรรมในย่านเยาวราช กรุงเทพมหานคร โดยหนึ่งในการแสดง นั้นมีการแสดงของชาวอุยกูร์ สะท้อนให้เห็นถึงการยอมรับของรัฐบาลจีนต่ออัตลักษณ์และวัฒนธรรมของชาวอุยกูร์ด้วย
ก่อนการส่งกลับชาวอุยกูร์ จีนได้ส่งคลิปญาติพี่น้องของผู้ต้องกักชาวอุยกูร์ที่แสดงถึงชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นในบ้านเกิดของตนเองในปัจจุบัน ซึ่งต่างจากเมื่อ 11 ปีที่แล้ว ประกอบกับ เจ้าหน้าที่ตำรวจตรวจคนเข้าเมือง ได้นำเนื้อหาในหนังสือรับรองอย่างเป็นทางการจากทางการจีน มาแปลเป็นภาษาอุยกูร์เพื่อให้ชาวอุยกูร์ในห้องกักดู จนนำมาสู่การเดินทางกลับโดยสมัครใจในท้ายที่สุด
ทั้งนี้ คณะผู้แทนไทย จะเดินทางกลับในวันอาทิตย์นี้ พร้อมสรุปรายงานให้นายกรัฐมนตรีทราบภายใน 7 วัน โดยจะมีการติดตามตรวจสอบว่าชาวอุยกูร์ที่กลับไปจากไทย จะมีชีวิตความเป็นอยู่ที่มีสิทธิเสรีภาพต่อไป ตามเจตจำนงของทั้งสองประเทศ
และจะกำหนดการเดินทางไปตรวจเยี่ยมชาวอุยกูร์อีกครั้งในระยะเวลาประมาณ 15 ถึง 30 วัน ซึ่งรัฐบาลไทยยืนยันถึงความโปร่งใส และจะเชิญผู้ที่เกี่ยวข้องรวมทั้งสื่อมวลชนร่วมเดินทางในการตรวจเยี่ยมดังกล่าวด้วย
